Cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng

Thảo luận tại Phiên họp về dự kiến Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025, đa số ý kiến các đại biểu cho rằng sự cần thiết ban hành Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025, áp dụng mô hình kinh tế phù hợp, mô hình kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh để tạo động lực tăng trưởng.

Toàn cảnh phiên họp.

Theo các đại biểu phân tích, quá trình triển khai Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2016-2020 theo Nghị quyết số 24/2016/QH14 ngày 8/11/2016 của Quốc hội đã được thực hiện một cách đúng hướng, bài bản, đạt được nhiều kết quả tích cực, quan trọng, hoàn thành 17/22 mục tiêu, đạt 77,3% tổng số mục tiêu đề ra tại Kế hoạch. Tuy nhiên vẫn còn 5/22 mục tiêu chưa hoàn thành, đều là những mục tiêu quan trọng liên quan đến khu vực công như cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước, cơ cấu lại đầu tư công, phát triển doanh nghiệp và đào tạo lao động. Qua quá trình thực hiện Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2016-2020 cũng bộc lộ nhiều hạn chế, yếu kém cần rút kinh nghiệm.

Nhấn mạnh sự cần thiết ban hành Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025, đại biểu Đào Hồng Vận – Đoàn ĐBQH tỉnh Hưng Yên và một số đại biểu cho biết, cần nhìn nhận cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng và chuyển đổi phương thức phát triển kinh tế là quá trình thường xuyên, liên tục phục vụ cho mục tiêu phát triển phù hợp trong từng thời kỳ. 

Một cơ cấu kinh tế hợp lý, hiệu quả, một mô hình tăng trưởng năng động, bền vững cần một quá trình tích lũy những nhân tố tăng trưởng mới, tạo lập vững chắc các nền tảng về thể chế, khoa học, công nghệ và nguồn nhân lực chất lượng cao, đồng thời phải giải quyết tốt các vấn đề xã hội, bảo vệ môi trường, đặc biệt là vấn đề việc làm, xóa đói giảm nghèo, vấn đề nông thôn – nông nghiệp – nông dân, bảo đảm an sinh xã hội, phúc lợi xã hội, trật tự và an toàn xã hội. 

Xây dựng mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp phù hợp với những nội dung cần tập trung nguồn lực

Tại phiên thảo luận, có ý kiến đại biểu cho rằng, trước những biến động to lớn trong nền kinh tế thế giới sau cuộc khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu năm 2008 và đến nay, dịch COVID-19 đang diễn ra phức tạp, không thể dự đoán trước và được đánh giá là cuộc khủng hoảng y tế, kinh tế, đan xen những cơ hội nhưng cũng phát sinh nhiều thách thức, khó khăn mới, đòi hỏi phải tiếp tục chuyển đổi phương thức phát triển, xây dựng mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp phù hợp đối với những nội dung ưu tiên cần tập trung nguồn lực để thực hiện cơ cấu lại nền kinh tế nhằm khắc phục hạn chế, yếu kém, đạt hiệu quả cao hơn và tạo sự chuyển biến tích cực trong đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế trong giai đoạn mới.

Một số đại biểu phân tích, giai đoạn 2016-2020 vừa qua, cơ cấu lại đầu tư công chưa đáp ứng yêu cầu, tiến độ giải ngân vốn đầu tư công chậm, hiệu quả đầu tư công chưa cao, chưa phát huy được vai trò dẫn dắt của đầu tư công. Cơ cấu lại các tổ chức tín dụng, nhất là các ngân hàng thương mại yếu kém còn chậm, chi phí vốn còn cao. Sắp xếp lại, cổ phần hoá, thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp nhà nước còn chậm tiến độ, đạt tỷ lệ thấp so với kế hoạch; hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp nhà nước chưa tương xứng với nguồn lực được giao; một số dự án đầu tư kém hiệu quả, thua lỗ kéo dài chậm được xử lý dứt điểm. Công tác đổi mới hệ thống tổ chức các đơn vị sự nghiệp công lập chuyển biến chậm. Kinh tế tư nhân chưa đáp ứng được vai trò là một động lực quan trọng của nền kinh tế. Tổ chức kinh tế tập thể, hợp tác xã phần lớn có quy mô nhỏ, năng lực nội tại còn yếu.

Bên cạnh đó, hiệu quả, tính bền vững và khả năng thích ứng của nền kinh tế chưa cao. Khả năng tự chủ của nền kinh tế chịu ảnh hưởng mạnh từ hoạt động sản xuất, kinh doanh ở khu vực có vốn đầu tư nước ngoài và một số thị trường lớn. Động lực của tăng trưởng là xuất khẩu hàng hóa nhưng còn phụ thuộc lớn vào xuất khẩu từ khu vực doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI). 

Mục tiêu phát triển công nghiệp hỗ trợ, thu hút công nghệ cao, công nghệ nguồn và chuyển giao công nghệ thông qua thu hút FDI chưa đạt kết quả mong muốn. Đồng thời, việc ban hành và triển khai các quy hoạch trong hệ thống quy hoạch quốc gia theo quy định tại Luật Quy hoạch còn chậm; thể chế liên kết vùng chưa đầy đủ, triển khai không hiệu quả. Việc kết nối giao thông giữa các tỉnh trong vùng vẫn còn khó khăn. Khoảng cách phát triển giữa các vùng, miền còn lớn. Thiếu cân đối trong phát triển hạ tầng, đặc biệt là giao thông, mới tập trung chủ yếu vào đường bộ, chưa quan tâm đúng mức đến đường sắt, đường thủy; kết nối còn hạn chế là nguyên nhân quan trọng làm gia tăng chi phí vận tải logistics.

Từ những phân tích trên, các đại biểu đề nghị chỉ rõ nguyên nhân đối với hạn chế, yếu kém của từng nội dung cụ thể, trong đó cần đi sâu phân tích, đánh giá cụ thể hơn nguyên nhân chủ quan quản trị, điều hành; nguyên nhân do dịch COVID-19 diễn biến phức tạp, khó lường và bổ sung nguyên nhân khách quan như: nhiều vấn đề quan trọng trong cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng là những vấn đề phức tạp, đòi hỏi thực hiện trong dài hạn…

Ngoài ra, tại Phiên thảo luận, các đại biểu cũng phân tích, cho ý kiến về quan điểm và mục tiêu tổng quát; mục tiêu, chỉ tiêu cụ thể; nhiệm vụ, giải pháp cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025; nguồn lực và phương thức huy động, tổ chức thực hiện…

Phân bổ lại nguồn lực phát triển ở tầm quốc gia

Phát biểu giải trình, tiếp thu và làm rõ những vấn đề mà đại biểu quan tâm về Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết, đây không phải là vấn đề mới vì chúng ta đã thực hiện trong 10 năm qua, nhưng có bối cảnh mới là chúng ta đang tiến hành thực hiện các mục tiêu mà Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng đề ra với nhiều mục tiêu lớn, khát vọng lớn trong bối cảnh thế giới thay đổi nhanh chóng và bất định, tác động tiêu cực của dịch bệnh COVID-19 và nhiều thách thức đang đặt ra. Bên cạnh đó là các vấn đề lớn như liên kết phát triển vùng, chuyển đổi số, kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế biển…

Theo Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng, việc thúc đẩy nhanh hơn, thực chất hơn, hiệu quả hơn của nền kinh tế là những vấn đề hết sức cần thiết hiện nay. Bộ trưởng cho rằng, nếu chúng ta chậm một bước thì sẽ có nhiều vấn đề đặt ra như không vượt qua được bẫy thu nhập trung bình; không ứng phó được với biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh; không tiếp cận được với cơ hội của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4; không tận dụng được quá trình hội nhập quốc tế mà chúng ta đang tham gia các hiệp định thương mại tự do; không nâng cao được năng lực tự chủ, tính thích ứng của nền kinh tế và không tận dụng được cơ hội mới đang hình thành sau đại dịch…

“Đây là những nội dung rất quan trọng, cấp bách, nhất là khi chúng ta đang đổi mới mô hình tăng trưởng, hướng tới nền kinh tế phát triển nhanh và bền vững. Nếu không làm nhanh thì sẽ vướng vào các thách thức nêu trên”, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư nói.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng, cơ cấu lại nền kinh tế là quá trình thay đổi thể chế chính sách kinh tế phù hợp với tình hình mới, phân bổ lại nguồn lực phát triển ở tầm quốc gia để nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực, từ đó nâng cao năng suất lao động, chất lượng, hiệu quả, sức cạnh tranh. Đó là sự thay đổi, điều chỉnh trong quá trình chỉ đạo, điều hành để hình thành cơ cấu kinh tế mới hợp lý hơn, hiệu quả hơn.

Chúng ta không chỉ tập trung vào cơ cấu lại các ngành, các thành phần kinh tế hay không gian kinh tế mà còn quan tâm đến các lĩnh vực quan trọng có tiềm năng, lợi thế để trở thành mũi nhọn mang tính lan toả, dẫn dắt, đóng góp nhiều hơn vào nền kinh tế. Ba đột phá lớn của cơ cấu lại nền kinh tế là thể chế, chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo.

Các bộ, ngành, địa phương, nhất là người đứng đầu thấy được trách nhiệm của mình để tích cực thực hiện với tư duy mới để vượt qua tư duy nhiệm kỳ, tư duy lợi ích, cục bộ của bộ ngành, phải tính đến sự phát triển tổng thể và hiệu quả chung của nền kinh tế, hình thành mô hình tăng trưởng mới, nâng cao được năng suất, chất lượng, sức cạnh tranh của nền kinh tế, phát triển nhanh hơn, bền vững hơn, đạt được các mục tiêu mà Đại hội lần thứ XIII của Đảng đề ra.

Kết luận phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải nêu rõ: Qua thảo luận, các đại biểu đánh giá cao kết quả cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2016-2020, đồng thời cũng chỉ rõ nhiều hạn chế, bất cập như một số mục tiêu không hoàn thành như kế hoạch Quốc hội đặt ra.

Đa số đại biểu thống nhất ban hành kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025, nhưng lưu ý cần đặt trong bối cảnh dịch bệnh COVID-19 đang diễn biến phức tạp, gắn phòng chống dịch và khôi phục phát triển kinh tế.

PT (t/h)